Kûrdi 101

Agır berda kayê xwe da ber bayê. - Samanı ateşe verdi, kendisi kenara çekildi.
Agır xweşe lêari jê çêdıbe. - Ateş iyi de külü olmasa.
Aqlê sıvık barê gırane. - Hafif akıl ağır yüktür.
Aşê dêhna bı xwe dıgere. - Delinin değirmeni kendi kendine çalışır.
Av bı bêjingê nayê cıvandın. - Elekle su toplanmaz.
Ava de seri; çı buhustek çı çar tıli. - Başı aşan su; ha bir karış olmuş, ha dört parmak.
Ba jı tehtê çı dıbe? - Yel kayadan ne götürür.
Ban qul be bınban şıle. - Dam delikse damdibi ıslaktır.
Baran dısekıne ga bı cıl dıke. - Yağmur durunca öküze çul örtüyor.
Behr bı devê kûçka heram nabe. - Deniz itin ağzıyla haram olmaz.
Bela tên serê mêra. - Bela yiğidin başına gelir.
Bext nadım bı text. - Bahtı tahta değişmem.
Bı desta berda bı lınga bıdû gerya. - Elini bıraktı, ayağı ile ardına düştü.
Bı dınyê bışêwır bı aqlê xwe bık. - Dünyaya danış, aklına göre yap.
Bıla avıs be kengi dızê bıla bızê. - Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun.
Bıla cwangê rokê bım, ne çêleka sed roji bım. - Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım.
Bıla dılê mı bı dıl be bıla tûrê kırasê mû lı mı be. - Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun.
Bıla hespê çê be bıla bê nal be. - İyi at olsun da varsın nalı olmasın.
Bıla rû bêşe zık ne êşe. - Yüz acısın, karın ağrımasın.
Bırindar bı bırina xwe zane. - Yaralı yarasını bilir.
Bı xweziya dest nagihê baqê keziya. - Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez.
Carna mırov jı yarê diya xwere dıbê yabo. - Gün olur insan anasının dostuna baba der.
Çavê derigırtiya lı ê derivekıryaye. - Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır.
Çêlikê mara bê jahr nabın. - Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz.
Çıra jı korare def jı kerare bêfêdeye. - Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur.
Çû dermanê mizê gû lê esıri. - Sidik ilacına gitti kabız oldu.
Dara xweziya şin nabe. - Keşkenin ağacı yeşermez.
Darê jı bıni nebır. - Ağacı kökünden kesme.
Deryê xerata bı bena gırêdayiye. - Marangozun kapısı iple bağlıdır.
Deryê xwe bıgır ciranê xwe sız dernex. - Kapını kapa, komşunu hırsız çıkarma.
Destê xebıti lı ser zıkê têre. - Çalışan el tok karnın üstündedir.
Destkê bıvır ne jı darê be dar nakeve. - Baltanın sapı ağaçtan olmazsa ağaç devrilmez.
Dev dıxwe rû fedi dıke. - Ağız yer yüz utanır.
Dêhn ne dêhnın; ê jı wan bawer dıkın dêhnın. - Deliler deli değil onlara inananlar delidir.
Dê û dotê şerkırın, bêaqıla bawer kırın. - Ana kız kavga ettiler, akılsızlar inandı.
Dıbêjın tu lı rê qede û bele lı rê. - Derler ki sen yola çıkınca kaza bela birlikte yola çıkar.
Dıkana Bekıro; du qalıb sabûn û çar torbe xwê. - Bekir'in dükkanı; iki kalıp sabun, dört torba tuz.
Dılê şıvên bıxwaze kare jı nêri şir derxe. - Çobanın gönlü isterse tekeden süt çıkarır.
Dılê tırsonek sênga gewr nabine. - Korkak yürekli ak göğsü göremez.
Dınya guleke, bêhn bıke û bıde hevalê xwe. - Dünya bir güldür, kokla ve arkadaşına ver.
Dınya lı dınyê; çavê gur lı mihê. - Dünya durdukça kurdun gözü koyundadır.
Dit ezım nedit dızım. - Gördüyse benim, görmediyse hırsızım.
Dûjmınê te gêrıkek be ji disa hesabê xwe bıke. - Düşmanın bir karınca bile olsa önlemini al.
Dûr bi nure. - Uzak ışıklıdır.
Eger xêr bê welatekiwê bıgıhije hemı cihê welât. - Eğer bir ülkeye iyilik gelirse ülkenin her yerine ulaşır.
Erd bırınc be, av rûn be, ku xwedi tunebe zû xelas dıbe. - Yer pirinç olsa, su da yağ, sahibi yoksa tez biter.
Eyarê bênamûsa fırehe. - Namussuzun postu geniştir.
Ez çı dıbêjım bılûra mı çı dıbêje. - Ben ne diyorum kavalım ne çalıyor.
Ez ezım tu tuye. - Ben benim sen sensin.
Ez hêdi dımeşım bela dıghê mı, ez zû dımeşımez dıghêm bela. - Yavaş yürüyorum bela bana yetişiyor, hızlı yürüyorum ben belaya yetişiyorum.
Ê dızya hıngıv bıke wê mêş pêvedın. - Bal hırsızını arı sokar.
Ê jınê berde lı paniyê nanêre. - Karıyı boşayan ardından bakmaz.
Ê ne dı şerde be şêre. - Kavgada olmayan aslan kesilir.
Ê rabe cihê wi, ê bımre jina wi dımine. - Kalkanın yeri, ölenin karısı kalır.
Êş hat Şam'ê, ecelhati mırın. - Bulaşıcı hastalık Şam'dan geldi, eceli gelenler öldü.
Fala qereçiya lıhev derdıkeve. - Çingenenin falı birdir, atar tutturur.
Feqir çûn xwe dalıqinın ditın ku dewlemend lı ba dıbın. - Fakir kendini asmaya gitti, zenginlerin ipte sallandıklarını gördü.
Galgala ket nav dev û dırana, wê bıgere lı bajar û şarıstana. - Ağız ve dişerin arasına düşen söz, kentleri memleketleri dolaşır.
Giha dıbın kevırde namine. - Taşın altında ot kalmaz.
Gotna rast bı mırov ne xweş tê. - Doğru söz insana hoş gelmez.
Gul ew gul bû baran ji lê hat şıl bû. - Gül gül değildi, yağmur yağdı mahvoldu.
Gur dikujin qijak dıxun. - Kurt öldürür karga yer.
Ha kevır lı cer ket ha cer lı kevır ket. - Ha taş testiye değmiş ha testi taşa.
Hechecikê sılava lı hecêk. - Ey kırlangıç hacca selam söyle.
Hemı çêlek tên dotın, hemi gotın nayên gotın. - Her inek sağılır, her söz söylenmez.
Hem jı dêrê bû hem ji jı mızgeftê. - Hem kiliseden oldu hem de camiden.
Hem serê xwe dışkine hem ji xercê xwe dıde. - Hem başını kırdırıyor, hem de vergisini ödüyor.
Here mıletan, bıgre adetan. - Uluslara git, gelenekler öğren.
Her giha lı ser koka xwe şin tê. - Her ot kendi kökü üzerinde yeşerir.
Her kezizerek sımbêlsorek lı hımbere. - Her sarı örgülünün yanıbaşında bir kaytan bıyıklı vardır.
Her tışt jı zıravi mırov jı stûri dıqete. - Her şey incelikten, insan kabalıktan kopar.
Heta mı xwe naskır mal lı xwe xelas kır. - Kendimi tanıyıncaya kadar malımı bitirdim.
Hevalê bêje "heval heval" mede dû. - "Arkadaş arkadaş" diyen arkadaşın ardından gitme.
Heyfa cıwaniyê piri lı pêye. - Yazık gençliğe, yaşlılık ardından geliyor.
Heywana tu bıgerini wê erzan bıbe. - Gezdirdiğin hayvan ucuz olur.
Hın dıkın hın dıxwun. - Kimi yapar kimi yer.
Hıngıvê debeye dı eyarê kâçıkdaye. - Süzme baldır ama it postu içindedir.
Hûrık hûrık dagır tûrık. - Ufak ufak doldur dağarcığını.
Jı hırçkê du eyar dernayê. - Bir ayıdan iki post çıkmaz.
Jın kelehe mêr gırtiye. - Kadın kaledir erkek tutsaktır.
Jı pıra pır dıçe jı hındıka hındık. - Çoktan çok gider, azdan az.
Jı rovi fenektır tune jı eyarê wi pırtır tune. - Tilkiden kurnaz yoktur, derisinden de çok yoktur.
Jı xelkêre masigıro jı xwere kwêsigıro. - Elaleme balıkçı kendine kaplumbağacı.
Kanya ku tu avê jê vexwi kevra navêjyê. - Su içtiğin kaynağa taş atma.
Karê ne jı mıre bayê wê dı ser mıre. - Benim olmayan işin yeli üzerimden geçsin.
Keçkê bêbav çiyayê bêav. - Babasız kız susuz dağ gibidir.
Keda helal dıbe mû naqete, keda haram bıbe weris ji dıqete. - Helal ekmek kıl olsa kopmaz, haram ekmek halat da olsa kopar.
Kerê mıri jı gur natırse. - Ölmüş eşek kurttan korkmaz.
Kes nakeve gora kesi. - Kimse kimsenin mezarına girmez.
Ku kela şorbê çû buhayê heskê pere nake. - Çorba taşarsa kepçenin değeri para etmez.
Kumê rasta tım qetyayiye. - Doğru kişinin külahı hep yırtıktır.
Kurmê şiri heta piri. - Ana sütündeki kurt ölüme kadar.
Ku te gırt bermede ku te berda bı dû nekeve. - Tuttunsa bırakma, bıraktınsa ardına düşme.
Kûçık jı kê bıtırse bı wi ali dıreye. - Köpek korktuğu yana havlar.
Lê kaliyê lê koriyê; mırın çêtırejı feqiriyê. - Ah yaşlılık ah körlük; ölüm yoksulluktan iyidir.
Lı bejnê neri bı zêra kırî, laçek rakır kertkê guri. - Boyuna posuna baktı altınla aldı, örtüsünü kaldırdı kel çıktı.
Lı kerê mırî dıgere ku nala jêke. - Ölmüş eşek arıyor ki nalını kopara.
Mala me lı çoyê meye; çoyê me lı ser mılê meye. - Evimiz sopamızda, sopamız omzumuzun üstündedir.
Malê axê dıçe canê xulêm dêşe. - Ağanın malı gider uşağın canı yanar.
Malê çamêrki û xesiski wek hev dıre. - Cömerdin malıyla cimrinin malı aynı oranda harcanır.
Mal lı ser malê nabe. - Ev üstünde ev olmaz.
Mal mala teye lê bı alyê fıraxa nere. - Ev evindir ancak mutfak tarafına gitme.
Meger lı newala nebin xeyala. - Vadilerde dolaşma, kabus görme.
Mêja Kurmanca ne ibadete, adete. - Kürt'ün namazı ibadet değil adettir.
Mêrê qels du cara şer dıxwaze. - Güçsüz adam iki kez kavga ister.
Mırın mırıne xırexır çıye? - Ölüm ölümdür, hırıltı nedir?
Mırişka bıgere wê lıngê wê bı zelq be. - Gezen tavuğun ayağında pislik olur.
Mırov bı carkê qûnek nabe. - Bir seferle ibne olunmaz.
Mırov xwe bı destê xwe ne xurine xura mırov naşkê. - İnsan kendini kendi eliyle kaşımazsa kaşıntısı geçmez.
Nabêjın kê kır; dıbêjın kê got. - Kim yaptı demezler kim söyledi derler.
Nan û pivaz hebe nexweşi çavreşiye. - Ekmek ve soğan olursa hastalık çekememezliktir.
Navê gur derketiye; rovi dınya xera kır. - Kurdun adı çıkmış; tilki dünyayı yıktı.
Ne dujmınê xeraba bın; dujmınê xerabiyê bın. - Kötülerin düşmanı değil kötülüğün düşmanı olun.
Ne fene, ev çı dar û bene? - Tuzak değilse, bu ne değnek ve iptir?
Ne xwar ne da hevala, geni kır avêt newala. - Ne yedi ne arkadaşlara verdi, kokuttu vadilere attı.
Nıvışta bê tışt, xwedyê xwe kuşt. - Ücretsiz muska sahibini öldürdü.
Pısik ne lı male mışk Evdırrehman'e. - Kedi evde olmayınca fare Abdurrahman kesilir.
Pivaz, çı sor çı sıpi. - Soğan, ha kırmızı ha beyaz.
Qantır nazê xwê şin nayê. - Katır doğurmaz, tuz yeşermez.
Qedrê gulê çı zane; kelbeş dıvê kerê reş. - Gülün değerini ne bilir; devedikeni ister kara eşek.
Qûna wê qûna mırişkêye hêkê qaza dıke. - Götü tavuk götüdür kaz yumurtası yumurtluyor.
Reng rengın, sor bı dengın. - Renk renktir, kırmızı ünlüdür.
Rûyê reş ne hewci teniyêye. - Kara yüze is gerekmez.
Serê du berana dı beroşkêde nakela. - İki koçun başı bir tencerede kaynamaz.
Sê wêne dost hene: Nano, gano, cano. - Üç türlü dost vardır: yiyici, ırz düşmanı, candan dost.
Sımbêl bı pısika ji heye. - Bıyık kedide de vardır.
Şahdê rovi terya wiye. - Tilkinin tanığı kuyruğudur.
Şeb û şekır çûn Diyarbekır, şekır rûnişt deng nekır, şeb rabû pesnê xwe kır. - Şap ile şeker Diyarbakır'a gittiler, şeker sustu oturdu, şap kalktı kendini övdü.
Şerê sıbehê jı xêra êvarê çêtıre. - Sabahın kavgası akşamın hayrından iyidir.
Şeva reş keleha mêraye. - Kara gece yiğidin kalesidir.
Şeytên gotiye "ê lı xwe bı heyıre ez dı winım." - Şeytan, "Şaşırıp kalanı edeyim." demiş.
Şêr şêre; çı jine çı mêre. - Aslan aslandır; ha dişidir ha erkek.
Şıkefta sed pez heryê wê sed û yek pez ji heryê. - Yüz koyunun sığdığı yere yüzbir koyun da sığar.
Şûr kalanê xwe nabıre. - Kılıç kınını kesmez.
Ta bı ta dıbe rih. - Kıl be kıl sakal olur.
Taji bı zorê nare nêçırê. - Tazı zorla ava gitmez.
Teyrê ku goşt dıxwun nıkılxwarın. - Et yiyen kartallar eğri gagalı olur.
Tımayi bırakuje. - Tamah kardeş öldürendir.
Tırsa gur jı baranê heba wê jı xwere kulavek çêkra. - Kurdun yağmurdan korkusu olsaydı kendine bir aba yapardı.
Tu bı hıriba tê lı nav keri ba. - Yapağılı olsaydın sürü arasında olurdun.
Tu cehnemê nebini buhuşt bı te xweş nabe. - Cehennemi görmezsen cennet sana tatlı olmaz.
Tu çı têxi kewarê wê ew bê xwarê. - Dolaba ne koyarsan onu alırsın.
War ew ware lê bıhar ne ew bıhare. - Yer aynı yer ama bahar aynı bahar değil.
Wê ev hevira hin gelek avê hıline. - Bu hamur daha çok su kaldırır.
Xeber çekê jınêye. - Küfür kadının silahıdır.
Xeta xwar jı gayê pire. - Eğri çizgi yaşlı öküzdendir.
Xwedê jı yekire xera bıke dıranê wi dı pelûlê de dışkê. - Allah birisinin işini bozarsa dişi sütlaçta kırılır.
Xwedyê xêra dıbe evdalê ber dêra. - İyilik sahibi kilisenin hizmetçisi olur.
Xwestek û kodık bı şûnde? - Dilencilik ve utangaçlık olmaz.
Xılt çıqas axê bıkole bı serê xwe dadıke. - Köstebek ne kadar toprağı kazarsa başına döker.
Ya nare aş ya ji dıre aşvan dıkuje. - Ya değirmene gitmiyor ya da gidip değirmenciyi öldürüyor.
Yarê diya mı yek ba mınê bı dendıkê bıhiva bı xwedi bıkra. - Anamın dostu bir tane olsaydı onu bademiçiyle beslerdim.
Yek ta nabe du ta tê ranabe. - Bir iplik olmuyor, iki iplik geçmiyor.
Zıkê zaroka tıjeye lê zımanê wan nagere. - Çocukların karınları söz doludur ama dilleri dönmez.
Zımanê dırêj darkukê serê xwedyê xwe ye. - Uzun dil sahibinin başına ağaçkakandır.
Zor gêzerê radıke. - Zor, havucu kökünden çıkarır.